«در پارک

چهارده سالگی

روی نیمکت چوبی می‌نشیند

و یک نقاشی

از دنیایی بدون درخت می‌کشد

آن را پست می‌کند

برای شصت سالگی

نامه هیچ وقت نمی‌رسد

گیرنده در چهل سالگی

با آسم رفته است»

شعر بالا برگرفته از مجموعه «گوزن در کافی شاپ» به قلم مریم اسلامی شاعر کودک و نوجوان است که در حمایت و حفاظت از محیط زیست ویژه گروه سنی نوجوان سروده شده است. قالب اشعار مجموعه سپید است و گاهی با زبانی تلخ و برنده راوی یک تراژدی بزرگ در بطن زندگی و طبیعت است. زبان نیش دار آن بارها به انسان و قصور او نسبت به طبیعت طعنه می زند و بی آن که لب به نصحیت بگشاید وجدان آدمی را روبروی خودش و در معرض قضاوت قرار می دهد.

مریم اسلامی برگزیده دو دوره جشنواره بین المللی شعر فجر در بخش شعر کودک و نوجوان در سال های 79 و 91 است و همچنین داوری چندین جشنواره بین المللی و ملی شعر را در مدیریت آفرینش های ادبی کانون پرورش فکری به عهده داشته است. وی بیش از سی جلد کتاب برای کودکان و نوجوانان شامل شعر و قصه تالیف و منتشر کرده که تعدادی از آن ها جوایز معتبری نیز کسب کرده اند. کتاب «گوزن در کافی شاپ»  برای گروه سنی د و هـ از سوی انتشارات فنی ایران، کتاب‌های نردبان منتشر شده است که حاوی اشعار و تصاویری در رابطه با محیط زیست، گرم شدن کره زمین، آلودگی رودخانه هاست. گفت و گوی قدس با او را پیرامون این مجموعه در ادامه می خوانید.

چرا محیط زیست انگیزه سرودن مجموعه «گوزن در  کافی شاپ» شد؟

به نظرم محیط زیست و توجه به آن بسیار موضوع مهمی است. این موضوع از نظر من که اشعاری درباره آن گفتم و ناشر کتاب که آن را چاپ کرده مهم و حیاتی بوده است و ما می‌دانستیم که با مقوله مهمی مواجه هستیم؛ خوشحالم اگر این کتاب توانسته باشد روی مخاطب تأثیر بگذارد و فکر می‌کنم اگر این اتفاق افتاده باشد این مجموعه رسالتش را انجام داده است.

یکی از ویژگی‌های این کتاب قالب سپید آن است. نوجوانان چقدر با این سبک شعر آشنا هستند و به آن علاقه نشان می‌دهند؟ و این که اساساً چقدر در فضای شعری مختص نوجوانان اشعار سپید سروده می‌شود؟

این کتاب برای گروه سنی «د و ه» است که مشخصاً شامل دوران راهنمایی و دبیرستان می‌شود. اتفاقاً نوجوانان با قالب‌های شعری به خوبی آشنا هستند و خیلی از آنها مجموعه شعر بزرگسال را که در قالب شعر سپید سروده شده، مطالعه می‌کنند. ضمن این که فکر می‌کنم این سبک شعری را خیلی دوست دارند و حتی می توان گفت سلیقه شعری آنها بیشتر به سمت شعر سپید حرکت کرده است.

این را براساس تجربه شخصی خودتان می گویید؟

بله. با توجه به اینکه ما برنامه‌های زیادی با بچه ها داریم و آنها هم در کارگاه‌های شعر کانون و به خصوص شعر سپید کار می کنند مشخص است که این قالب شعری را بسیار می پسندد. دختر من هم در سنین نوجوانی است و می‌بینم که در قالب‌ها شعر سپید را بیش از دیگر قالب ها دوست دارد. به نظرم نوجوانان این سبک شعری را خوب می شناسند و خیلی خوب هم با آن ارتباط می گیرند.

یکی از بارزترین ویژگی های مجموعه شعر «گوزن ها در کافی شاپ» فارغ از نگاه اعتراضی که نسبت به نابودی محیط زیست دارد این است که فاقد نگاه ناصح اجتماعی است و صرفاً اصل موضوع را زیر ذره بین برده و آن را تقبیح کرده است و بدون این که بخواهد اندرزی بدهد تنها یک تراژدی را خلق کرده است. با این نگاه موافقید، آیا اشعار این مجموعه در همین راستا حرکت کرده است؟

بله کاملاً درست است و اشعار این کتاب اصلاً حالت نصحیت گونه ندارد. واقعیت این است که اگر بخواهیم کلام ما تأثیرگذار باشد باید از آموزش‌های مستقیم و مستقیم‌گویی پرهیز شود. به طور کلی هنر قالبی است که بتوانیم به واسطه آن  به صورت غیرمستقیم افاده معنا کنیم؛ در غیر این صورت پس چرا در قالب هنر این کار را انجام دهیم و چرا اساساً باید پای شعر وسط بیاید؟ ما می‌توانیم همه این حرف ها را به نثر هم بنویسیم و مانند همه شعارها و پیام‌های اخلاقی که در راستای حفظ محیط زیست عنوان می شوند، بیان کنیم اما یکی از کارکردهای هنر این است که خیلی مستقیم منظورش را بیان نکند، بلکه در وهله نخست مخاطب از آن لذت ببرد و در وهله دوم تلاش کنیم که عاطفه مخاطب را با آن درگیر کنیم. وقتی که عواطف مخاطب با اثر درگیر می شود طبعاً اثر هنری هم تأثیر خودش را در لایه های پنهان‌تر و عمیق‌تری می گذارد. همانطور که شما هم اشاره کردید برخی از اشعار این مجموعه پایان تراژیکی دارند مانند «گنجشک مرده بود و پاهای کوچکش از لحاف برف بیرون مانده بود» یکی از شعرهایی است که موید این ادعاست و عاطفه و احساس مخاطب را خیلی با خودش درگیر می کند. من سعی کردم با تأثیرگذاری روی عاطفه و اندیشه مخاطب به عنوان دو عنصر مهم هم در شعر و هم در مخاطب، تأثیرگذار باشم.

تصویرگری های کتاب چقدر به کمک تجسم کردن مفهوم اشعار آمده است؟

معمولاًهمه ناشران برای کتاب‌های شعر نوجوان تصویر می گذارند و نظرشان این است که اگر کتاب تصویر داشته باشد شاید حس ذهنی بهتری را القاء کند و تصویرسازی ذهنی هم ایجاد می‌کند و این که شاید تأثیر شعر در کنار نقاشی بیشتر شود. حفاظت از محیط زیست و مهربان بودن با طبیعت موضوع بسیار مهمی است و ما هرچقدر بتوانیم کار کنیم و کار نتیجه دارتری هم انجام دهیم بهتر است و ما را به هدفمان نزدیک تر می‌کند و بنابراین فکر می‌کنم تصویر در کنار شعر شاید رسیدن به هدف را تسریع می کند.

به نظر شما شعر تا چه اندازه می‌تواند در حفاظت از محیط زیست تأثیر داشته باشد و اساساً در فرهنگ ما تا چقدر از شعر برای فرهنگ سازی استفاده می شود؟

ببینید من میزان تاثیر  و بهره برداری از شعر را در چنین مواردی به طور دقیق نمی‌دانم و پاسخ به چنین سؤالی نیازمند تحقیق در مدارس یا محیط‌هایی است که کودکان و نوجوانان بسیاری حضور دارند. اما معتقدم قطعاً فرهنگ سازی صورت می گیرد و هنر از طریق لذتی که به مخاطب می‌دهد تأثیرات خودش را می گذارد به شرط اینکه کتاب در دسترس مخاطب به شکل مطلوبی قرار بگیرد و خوانده شود.

شما از توزیع کتاب راضی بوده‌اید؟

من اصلاً نمی‌دانم این کتاب کجا توزیع شده است و چقدر به فروش رفته است. معمولاً این گونه ارتباطات بین ناشران و مؤلفان وجود ندارد. ما مؤلفان کار خودمان را انجام می‌دهیم و آنها هم کار خودشان را می‌کنند اما اگر این ارتباط بیشتر باشد و به طور مثال وقتی که یک سال از انتشار کتاب می‌گذرد جلسه ای برگزار شود که گفت وگویی درباره کتب منتشر شده داشته باشند، این که کجا پخش شده، چه تأثیری گذاشته، چقدر فروش داشته یا نداشته و ... مهم است و به نظرم اگر این موارد را خود مؤلف هم بداند خیلی خوب است، اما متأسفانه جای چنین مسئله‌ای خالی است. به نظرم برپایی چنین جلساتی دید مؤلف را بازتر می‌کند و این اطلاعات برای کارهای بعدی‌اش بسیار مفید خواهد بود.

 انتهای پیام/